13 mei 2020 door Meike van de Beek
Tim van Hattum
Tim van Hattum is programmaleider Klimaat bij Wageningen Environmental Research. Hij leidt een programma waarbij ze kennis ontwikkelen over welke oplossingen wel en niet werken voor klimaat mitigatie en adaptatie. Er wordt daarbij vooral gekeken naar nature based oplossingen. Dat allemaal in de context van klimaat en in stedelijk, maar ook buiten stedelijk gebied. DYKA wil meer te weten komen over effecten van klimaatverandering op de toekomst. Wij stelden Tim van Hattum verschillende vragen. Deze derde keer gaat het over een integrale aanpak met nature based oplossingen.
Op welke oplossingen focussen jullie je in onderzoeken?
Wij focussen heel erg op de nature based kant, dus hoe kunnen groene oplossingen daar aan bijdragen. Eigenlijk op alle niveaus. Wij kijken ook heel integraal, niet alleen naar water, want we hebben het nu vooral over water, maar steden krijgen ook veel meer te maken met hitte problemen. Een stad is gemiddeld 10 graden warmer dan het landelijk gebied. Als het steeds warmer wordt, dan krijgen steden daar ook steeds meer mee te maken. Wij verkopen zelf natuurlijk geen oplossingen, maar wij ontwikkelen juist die systeemkennis. De kennis die je nodig hebt om te onderzoeken welke oplossingen onder welke omstandigheden werken.
Wij hebben onder andere de klimaateffect atlas ontwikkeld. Dat is een tool waarmee je in beeld kan brengen waar je problemen kan verwachten met wateroverlast, droogte en hitte. Dat is een landelijke tool en die is gewoon openbaar toegankelijk. Dat geeft al inzicht in het probleem. Vervolgens hebben wij samen met Deltares een adaptation support tool ontwikkeld. Dat is een tool waarmee je een beetje kan gaan spelen in de stedelijke omgeving en gaat spelen met allerlei soorten oplossingen. Je kan bijvoorbeeld kiezen om een hele wijk te voorzien van groene daken en erachter komen wat het effect daarvan is op wateroverlast. Of we willen hier een heel groot groen plein aanleggen en we willen weten hoeveel waterberging dat oplevert en wat het effect daarvan is. Ook wat daarbij het effect op hitte is. Dat soort tools ontwikkelen wij.
We zijn ook bezig met wat wij noemen het DNA van de stad. We noemen het ook wel landscape based adaptation. Het komt op het zelfde neer. Het gaat erover dat je heel goed snapt hoe je stad in elkaar zit. Dat je heel goed kijkt naar de bodem en ondergrond van het stedelijk gebied. Heel goed kijken naar wat voor maatregelen onder welke omstandigheden waar het meest effectief zijn. Je kan bijvoorbeeld afkoppelen, maar afkoppelen is niet in alle omstandigheden even effectief. Als je hele hoge grondwaterstanden hebt zoals bij kleigrond hier bij mijn huis, dan kan afkoppelen ook heel veel problemen opleveren. Zeker als je kijkt naar nature based oplossingen. Je hebt wadi’s en kan heel veel bomen aanleggen, maar kan ook heel grootschalig gaan investeren in groene daken. Het hangt heel erg af van het stedelijke type. Je start met kijken naar het stedenbouwkundig type van de stad. Is het een jaren 50 of jaren 60 wijk of een bloemkoolwijk? Hoe zien de bodem en de ondergrond eruit? Daar zit heel veel verschil in met betrekking tot welke maatregelen daar effectief zijn. Dat bepaalt ook heel erg van wat voor maatregelen werken.
Kan je daar ook een voorbeeld van geven?
Ik vind Arnhem zelf altijd wel een mooi voorbeeld. Daar is ook een bui gevallen van bijna 120 millimeter in 2014. Die heeft ook in hele korte tijd 70 miljoen euro schade opgeleverd. Arnhem is een stad met heel veel reliëf. Daar viel de regenbui boven op de berg. Boven op die berg lag een wijk die helemaal versteend was. De wijk had eigenlijk nergens last van. Het probleem werd veroorzaakt beneden aan de berg waar enorme wateroverlast was en heel veel schade. Veel partijen zijn nu bezig met stress testen. Deze worden gedaan om problemen in kaart te brengen. Heel veel gemeenten hebben dan de neiging om alle probleempjes een voor een te gaan aanpakken. Waar wij voor pleiten met ons onderzoek is zeggen dat je eigenlijk moet kijken naar het hele systeem van die stad. Je moet echt goed snappen hoe de stad in elkaar zit en hoe de bodem en ondergrond in elkaar zit. Ook hoe de groenstructuren van die stad in elkaar zitten. Om te kijken naar de problemen die je hebt en waar je die moet oplossen. In het geval van Arnhem, daarom vind ik dat zo’n mooi voorbeeld, is dat je het probleem dat er was moest oplossen op een heel andere plek dan waar uiteindelijk het probleem was.
Je moet dus kijken naar een integrale aanpak en niet huizen of wijken afzonderlijk?
Je moet een integrale aanpak gebruiken als je kijkt naar je wateropgave of je klimaatprobleem. Maar je moet je waterprobleem ook koppelen aan je hitte probleem. Soms zijn er plekken die het meest versteend zijn, die hebben het meeste kans op wateroverlast. Daar infiltreert ook het minste water de grond in. Dat zijn vaak ook de heetste plekken in de stad. Daaroverheen zou je ook nog allemaal sociale aspecten kunnen leggen. Wijken die het meest versteend zijn, zijn vaak ook de armste wijken en waar de meeste obesitas voorkomt. Wij kijken ook of je het kan combineren met allerlei gezondheidsdoelen. Er is onderzoek naar gedaan dat als mensen in een groene omgeving wonen, dat ze meer naar buiten gaan. Dat ze meer geneigd zijn om te gaan recreëren, naar buiten gaan, een gezondere levensstijl hebben, minder stress hebben, dus dat heeft ook allemaal gezondheidsvoordelen. Als je al die dingen bij elkaar optelt, dan leveren die maatregelen, dus heel veel waarde op voor mensen in de stad.
Veranderingen voor de samenleving
Tim van Hattum
Regenwateroplossingen
Duborain van DYKA
Tim van Hattum: Droogte en hittegolven en leefbaarheid van steden
De kans op langdurige periodes van droogte neemt toe. We hebben afgelopen zomer ook gezien dat weer-record na weer-record werd gebroken.
Lees meer
Tim van Hattum: Veranderingen voor de samenleving en regenwaterpatronen
Klimaatverandering komt eerder en is heviger en feller dan eigenlijk uit de modellen blijkt.
Lees meer
Tim van Hattum: Onderzoek naar nature based oplossingen voor klimaatverandering
We hebben nu toevallig een visie ontwikkeld voor Nederland over 100 jaar. Daar komen heel veel zaken in terug waar wij al jaren mee bezig zijn.
Lees meer
Ik ben marketeer bij DYKA. Binnen mijn functie vind ik het leuk om mij te verdiepen in thema’s rondom klimaatverandering. Onze klanten in verschillende landen informeren over de gevolgen van klimaatverandering en tegelijkertijd meedenken in oplossingen is iedere dag een leuke uitdaging.